Titel: Een erfenis van onrecht vraagt geen reactie – maar een herbezinning
De Commissie Hamer heeft gesproken. Het rapport “Erfenis van onrecht” bevestigt wat velen al wisten, maar wat zelden zo helder werd uitgesproken: de toeslagenaffaire speelde een grote rol bij uithuisplaatsingen van kinderen. Niet als bijzaak. Niet als ruis in een complex verhaal. Maar als structurele factor in een systeem dat faalde.
Wat betekent dit nu werkelijk, deze erkenning? In het perscentrum Nieuwspoort werd het met de nodige ernst gepresenteerd. De Rechtspraak publiceerde een reactie – correct, zakelijk, reflectief. Maar ook afstandelijk. Alsof het onrecht een storm was die toevallig over alle instellingen trok, en niet iets waaraan velen – met of zonder opzet – actief bijdroegen.
En precies daar schuurt het.
Want dit was geen administratieve vergissing. Het was een diepgewortelde cultuur van wantrouwen. Een systeem waarin ouders, vaak met een migratieachtergrond, niet langer als mensen werden gezien, maar als risico’s. Waarin schulden niet als gevolg, maar als verdachtmaking golden. Waarin hulpverlening niet altijd hielp, maar soms activeerde – en in gang zette wat achteraf een ramp bleek.
De commissie Hamer spreekt over een erfenis. Maar wie ontvangt deze erfenis? En wie draagt de last?
Te vaak zijn het de ouders die hun kinderen verloren – soms tijdelijk, soms definitief – zonder dat zij ooit werkelijk gehoord werden. Te vaak zijn het de kinderen die opgroeiden zonder thuis, omdat hun thuissituatie niet werd gezien als een plek om te ondersteunen, maar als iets om van weg te nemen. En nog steeds zijn het de systemen die overleven, terwijl de mensen onder die systemen zich moeten zien te herstellen van de schade.
Wat als we het woord ‘erfenis’ niet als slotbeschouwing zien, maar als uitnodiging? Wat als we dit moment aangrijpen voor iets fundamentelers dan rapporten, reacties en beleidsaanpassingen?
Wat als we onszelf opnieuw de vraag durven stellen: wat betekent menselijke waardigheid, werkelijk? Wat vraagt het om een samenleving te bouwen waarin zorg niet betekent: ingrijpen, controleren, corrigeren – maar nabij zijn, versterken, samen dragen?
De commissie Hamer heeft een brug geslagen tussen weten en erkennen. Maar die brug leidt nergens heen, als wij haar niet oversteken.
Misschien begint het niet met een wetswijziging, of een beleidsverschuiving. Misschien begint het met het durven erkennen van ongemakkelijke waarheden, ook binnen de muren van rechtbanken, raden en ministeries. Misschien begint het met luisteren – echt luisteren – naar de verhalen van de mensen die zijn geraakt.
En dan: met het stellen van één simpele, maar allesbepalende vraag.
Wat zouden wij wensen – als het onszelf betrof?
Laat dat de nieuwe maatstaf zijn. Dan is deze erfenis geen last, maar het begin van iets dat we samen kunnen helen.
